تحقق پایداری اجتماعی در محلات قدیمی با محوریت نقش عناصر تاریخی (نمونه موردی: محله چهار مردان قم)

نواحی کهن شهری در گذشته علاوه بر هویت و انسجام اجتماعی، کالبدی و فرهنگی قوی پاسخگوی سلسله مراتب نیازهای ساکنانشان بوده اند. اما امروزه به دلیل تحولات شهرنشینی و تغییر در نوع نیازهای زندگی شهری، کم توجهی مدیران شهری و ساخت و سازهای بی برنامه عملکرد مناسب و موثر اولیه خود را از دست داده اند و در حال حاضر بسیاری از بافت های قدیمی در شهرهای ایران، از نظر زیر ساخت ها و خدمات شهری و هم چنین خصوصیات اجتماعی و کالبدی، دچار نارسایی های زیادی هستند. در راستای احیای هویت شهرها و هم چنین جلوگیری از رشد پراکنده آن ها و جلوگیری از اتلاف زمین و منابع، باید به احیای بافت های قدیمی و با ارزش شهرها توجه ویژه شود تا علاوه بر بازگرداندن روح زندگی شهری و احیای هویت تاریخی و قدیمی این مناطق،از رشد افقی شهرها و هدر رفت منابع جلوگیری کرد. در این مقاله بعد از بررسی مفاهیم مرتبط با بعد اجتماعی توسعه پایدار و استخراج معیارهایی جهت ارزیابی پایداری اجتماعی در محلات قدیمی، محله تاریخی چهار مردان قم، با معیارهای مذکور مورد بررسی قرار گرفت و این نتیجه حاصل شد که علی رغم این که این محله دارای بافت اجتماعی قوی بوده، به دلیل عدم تامین کاربری های خدماتی، تفریحی و فضاهای سبز و باز، موجبات نارضایتی ساکنین را فراهم آورده و باعث گریز جمعیت جوان از محله شده است. هم چنین به نقش عناصر تاریخی در افزایش پایداری اجتماعی توجهی نشده است. در انتها با طراحی و اصلاح مسیرهای دسترسی به عناصر و بناهای تاریخی بافت و نقش آنان در افزایش پایداری اجتماعی ناشی از حس تعلق به مکان و افزایش روابط بین ساکنین و جذب گردشگران، راهکارهایی از جمله پیاده راه کردن مهم ترین و قدیمی ترین معبر موجود در بافت، ایجاد کاربری های درشت دانه و جاذب توریست در این مسیر، ساماندهی و ایجاد فضاهای خدماتی، تفریحی، گردشگری در مقیاس های محله و زیر محله در بافت و در اطراف مکان های تاریخی ارائه شده است.