بررسی و تبیین آثار معماری منسوب به شیخ بهایی

در گذشته تاریخی ایران، شیخ بهایی به عنوان دانشمندی ذوالفنون شناخته می شود که هم در مباحث نظری علمی و حکمت و عرفان و هم درباره عملی نقش و غیرقابل انکاری دارد. معماری او در عصر صفوی، عین به عین الگویی از این اصول اساسی در فن و هنر معماری است. او دانش معماری را به حد اکمل رسانده که از یک سو بی نقص و زیباست و از دیگر سو معنادار. بسیاری از زیبایی های شهر اصفهان محصول نبوغ بی نظیر یک شیخ الاسلام- مهندس لبنانی است. تنوع و گوناگونی آثار شیخ بهایی که حاکی از نبوغ چند بعدی او است. لذا در نظر مردم دارای شخصیتی غیر عادی است و چون در دستگاه حکومت داخل بوده فردی سرشناس است. در عرف مردم ایران، شیخ بهائی به مهارت در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بوده وهنوز هم به همین صفت معروف است. در پژوهش پیش رو تلاش شده است که به بررسی و نقد آثار معماری منسوب به شیخ بهایی از دیدگاه های گوناگون پرداخته شود. نتایج تحقیق نشان می دهد شیخ بهایی به همه علوم زمانه تسلط داشت و علی الخصوص معماری چیره دست و کاربلد بود، و همین خصوصیت سبب ساز نسبت دادن بیشتر آثار آن دوران- بعضا افسانه ای و دور از واقعیت- به وی شده است اما باید توجه داشت که شیخ بهایی نه بنای این ساختمان ها بوده و نه مهندس جزء به جزء و مستقیم این طرح ها، اما از طریق آثار خود او، قرائنی به دست می آید که بر دست اندر کاری وی در این طرح ها دلالت دارد.