طنزهای فلسفی در اشعار عطار

طنز تقریباً همپای تکوین شعر و ادب در زبان فارسی سابقه دارد. از اخوانیات که طنزهای دوستانه بین ادیبان و شاعران محسوب می شود تا طنزهای گزنده چرند و پرند دهخدا فاصله زمانی هزار سال های است که انواع گوناگون طنزهای فردی، سیاسی، اجتماعی، عرفانی و ... را در خود جای داده است. علاوه بر این، در عرصه ادبیات فارسی شاهد نوع دیگری از طنز هستیم که می توان آن را طنز فلسفی نامید. بیشتر رباعیات خیّام و برخی از اشعار حافظ، رنگ فلسفی دارند و چون و چرا در کار جهان را پیش می کشند؛ با این حال، شاخص ترین ردّپای این نوع طنزها در اشعار عطار به چشم می خورد. این نوشتار به وسیله فنّ تحلیل محتوا، نشان می دهد که اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی در قرن ششم، موجی از اعتراض را در اندیشه عطار پدید آورده؛ لیکن از آنجا که وی نتوانسته این اعتراض ها را به صورت مستقیم بیان کند به ناچار به صورت غیر مستقیم، پاره ای از مصیبت های مردم ستمدیده را در قالب این نوع طنزها بیان و به طرز ظریف و ماهرانه به نظام هستی و خداوند و جامعه اش از زبان دیوانگان و عقلای مجانین اعتراض کرده است.