مقایسه تطبیقی نقوش کاشی کاری گنبد سلطانیه زنجان و گنبد شیخ صفی الدین اردبیلی

مجموعه ی آرامگاهی شیخ صفی الدین اردیبلی که در مرکز شهر اردبیل واقع شده می توان خاستگاه و مرکز نشو و نمای تشیع فراگیر دانست که از اوایل قرن دهم هجری (یعنی زمان سلطنت شاه اسماعیل اول صفوی) در سراسر ایران به عنوان مذهب رسمی پذیرفته شد و قبول عام یافت. این مکان تاریخی در تاریخ تشیع مقام و منزلتی خاص دارد، زیرا از آنجا بود که نطفه ی دولت و حکومت صفویان بسته شد و بانگ «اشهد ان علی ولی الله «در تمام ایران طنین انداز گردید. گنبد سلطانیه بنای تاریخی و معروف از بناهای با شکوه و عظیم در معماری جهان اسلام به شمار می رود. این بنا در جنوب شرقی زنجان در شهر امروزی سلطانیه یکی از مهم ترین و ارزشمندترین بناهای آرامگاهی جهان است. این بنا پس از گنبد ایاصویه در ترکیه و کلیسای سنت مارک مارک یا سانتاماریا یا دلفیوره ایتالیا سومین بنای عظیم گنبدی جهان شمرده می شود و در عین حال بزرگترین و مشهورترین بنای آرامگاهی بجامانده از 700 سال پیش است و از نظر حجم و شکل معماری و تزیینات وابسته به آن از اهمیت والایی برخوردار و در نوع خود بی نظیر و از شاهکارهای هنر معماری ایران است. بدین سبب نویسندگان و جهانگردان بسیاری را به سوی خود توجه داده است. گنبد سازه ای قوس دار که پلان آن دایره ای و فرم آن معمولاً قسمتی از یک کره است و به نحوی اجرا شده که در تمام جهات یک نیروی رانش تکیه گاهی یکسان اعمال می کند، است. گنبد، یکی از مهم ترین شاخصه های معماری اسلامی ایران است. در این پژوهش حاضر: دو گنبد شیخ صفی الدین اردبیلی و گنبد سلطانیه از نظر طرز ساخت، تکنیک ها و نقوش در دوره های مخلتف مورد مقایسه ی تطبیقی قرار گرفته شده است. هم چنین، این پژوهش با رویکرد تاریخی_تطبیقی و با استفاده از روش تحلیلی_توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه ای و میدانی به ارزیابی و بررسی این بنا پرداخته است. این پژوهش، بر این فرضیه استوار است که آنچه قابل ذکر است هر دو گنبد تقریباً از نظر ساخت و نقوش نام مقدس «الله» مشابه هستند و فقط به لحاظ مقیاس، جزئیات اجرایی و تکنیک کاشیکاری با هم تفاوت هایی دارند. همین طور در این دو گنبد از لحاظ کتیبه ها شباهت هایی دیده می شود.