بررسی تطبیقی سماع موتی در اندیشه آلوسی و سلفیه

هستی شناسی حس گرایانه سلفیه یکی از مولفه های شکل دهنده ماهیت این جریان فکری است. در نوشتار حاضر بررسی تطبیقی اندیشه تفسیری سلفیان و ابوالثناء آلوسی به عنوان یکی از منتسبین به این مکتب با محوریت مبحث سماع موتی و با محوریت تفسیر روح المعانی مطمح نظر قرار گرفته است. در همین راستا، کیفیت تفهم مباحثی چون ماهیت روح، حیات برزخی و مساله عرضه اعمال امت بر پیامبر (ص) نیز به عنوان مقدمات و یا پیامدهای پذیرش این امر مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد. تاکید آلوسی بر پاره ای گزاره های مبتنی بر عدم تجرد تام روح انسانی (مانند جسمانی پنداشتن روح)، تلقی نه چندان موسع از حیات برزخی و متابعت کم نظیر وی از ابن قیم سلفی در حوزه مورد بحث، نمودار همسویی وی با جریان سلفی گری است. آلوسی در حکم مساله سماع موتی (یعنی سماع فی الجمله اموات) با دیدگاه متقدمین سلفیه و در موضوع آن (یعنی تحدید موارد سماع موتی به مواردی معدود مانند سلام دادن به اموات و مانند آن) با سلفیان متاخر قرابت بیشتری دارد. وی در مساله عرضه اعمال امت بر پیامبر (ص) موافقتی اصولی را با سلفیان متقدم هم چون ابن تیمیه و ابن کثیر رقم زده، هر چند با تکیه بر روحیه مناقشه گری و آزاد اندیشی نسبی خود، استبعادی برای عرضه اعمال امت بر پیامبر (ص) در حال ممات ایشان، بر اساس روایت عرضه اعمال قائل نیست.