تبارشناسی معماری معاصر ایران در فرآیند جهانی شدن (پس از انقلاب 1357)

پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 تحولات بنیادی و اعتقادی عمیقی را ایجاد کرد که بر روی زوایای مختلف جامعه از سیاسی و اقتصادی گرفته تا اجتماعی و فرهنگی تأثیر گذاشت، معمارى نیز به عنوان بازتابى از مجموعه شرایط سیاسى، اجتماعى، فرهنگى، تاریخى و اقتصادى جامعه در مسیر این تحول قرار گرفت و مسیر پر فراز و نشیبی طی کرده، آغاز انقلاب و تبعات سیاسی و اقتصادی تغییر حاکمیت، وقوع جنگ ناخواسته و تبعات آن، انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه ها، مهاجرت تعداد زیادی از اساتید معماری، تغییر محتوای درسی، ضعیف تر شدن بنیه علمى و عملى فضاى آموزشى معماری، معماری معاصر ایران تحت تأثیر ایدئولوژی انقلاب اسلامی حاکم بر جامعه، گاه به این سو و گاه به آن سو رفته و سبک مشخصی نداشته و تنوع گرایی، کثرت گرایی، التقاط و تعدد دیدگا ه ها از اصلی ترین شاخصه های معماری معاصر پس از انقلاب بوده و حاکمیت نیز بر اساس سند ملی شورای عالی انقلاب فرهنگی، به دنبال معماری با هویت اسلامی- ایرانی بوده است. در حالی که رسانه به عامل جهت دهی معماران و دانشجویان معماری تبدیل شده و از یک سو شناخت ظاهری، سطحی و انسجام نیافته، آن ها از سبک ها و گرایش های معماری جهان و از سوی دیگر اظهار نظرهای پراکنده، تک گویی های پریشان، رویکردهای بی ریشه معماران معاصر دوره حاضر به دلیل فقدان فلسفه منسجم و نظریه معماری و عدم ظهور معمار مؤلف در ایران بوده است. البته گروهی با رویکرد تجدید حیات گرایانه با تلفیق گرایش های اسلامی، ایرانی، بومی و محلی و با تأثیر پسامدرن به سوی هویتی آزاد در راستای میراث معماری ایرانی هستند. روش پژوهش در این مقاله روش توصیفی و تحلیلی و کتابخانه ای می باشد، گرایش ها و رویکردهای معماری این دوره و چالش ها و تأثیرات جهانی شدن و میزان آن بر معماری معاصر ایران پس از انقلاب اسلامی مورد مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در این مقاله به دنبال آن هستیم که آیا جهانی شدن بر معماری معاصر ایران تاثیر معنی داری گذاشته یا می گذارد و میزان جهانی شدن معماری این دوره در ایران چگونه بوده است. با بررسی های به عمل آمده در این پژوهش این نتیجه حاصل می شود، که انقلاب دانش و اطلاعات، طغیان تکنولوژی ها و مصالح نو، هشدارهای زیست محیطی، شهرنشینی و مهاجرت و... چالش های بی سابقه ای را برای زندگی و حرفه معماری مطرح می کند. با توجه به وضعیت ترکیبی پدیده جهانی شدن که دارای دستاوردهای مثبت و تأثیرات منفی است، آسیب پذیری ها در این فرایند گسترده است ولی این به معنای نفی منطق جهانی شدن نیست، بلکه به معنای یافتن راه حل برای معضلات جهانی با منطق و بینش جهانی است. لذا بایستی با ارائه شیوه ای از معماری که مناسب جامعه در حال تحول و تغییر ایران، در راستای توسعه و تکامل رویکردهای معماری با پشتوانه کافی نظری و فکری و تدوین رویکردهای معمارانه و مفهومی از آن، در سطح جهانی عمل کرد. و با ایجاد راهبردی جامع و رصد فرصت ها و تهدیدها و مواجهه فعال و خلاق با آن ها از طریق تعامل بین فرآیندهای جهانی و منطقه ای و محلی، درون مایه راه کارها و زمینه معماری معاصر ایران را در راستای جهانی شدن فراهم کرد.