مروری بر خواص دارویی و اثرات فارماکولوژیک گیاه دارویی اسفرزه

اسفرزه با نام علمی plantago ovata گیاهی است علفی، چند ساله و به ارتفاع تا 10 سانتی متر. برگ های این گیاه کشیده، باریک، نوک تیز و کرک داراست که به علت فقدان ساقه، از روی زمین منشعب شده اند. گل های اسفرزه کوچک، سفید رنگ به صورت اجتماع سنبله و به حالت استوانه ای به ارتفاع تا 2 سانتی متر بر روی دم گل هایی به طول تا 9 سانتی متر قرار گرفتهاند . قسمت مورد استفاده ی گیاه، دانه های آن است که قایقی شکل و به طول تا سه میلی متر هستند. دانه های گیاه به رنگ خاکستری مایل به صورتی بوده که دارای خطی قهوه ای رنگ در طول قسمت مقعر می باشند. زمان جمع آوری این دانه ها، اواسط تابستان می باشد. موسیلاژ به میزان 20 تا 30 درصد، بر روی دانه ها قرار گرفته است که در اثر هیدرولیز تولید دگزیلوزان، آرابینوز، د -گالاکتوز، د - گالاکتورونیک اسید می نماید. هم چنین دانه ها دارای روغن ثابت، پروتئین و مقدار بسیار کمی از ایریدوئید از جمله آکوبین هستند. موسیلاژ سطح دانه ها، حاوی تا 85 درصد آرابینوکسیلاز و مقدار کمی رامنوز می باشد. مهم ترین اثر اسفرزه، رفع یبوست است. برای درمان این بیماری باید دانه ها با مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف شود؛ چرا که موسیلاژ سطح دانه ها، برای حجیم شدن، احتیاج به آب زیادی دارد تا عملکرد آن به حداکثر برسد. هر دانه 10 برابر حجم خودش متورم می شود و به شکل لعابی ژلاتینی درمی آید و این لعاب منشاء شفابخشی آن در موارد اسهال و یبوست می باشد. اثر دیگر آن، کاهش کلسترول و چربی خون است. آزمایش ها نشان داده است که مصرف روزانه، 15 گرم از اسفرزه در مدت دو هفته، می تواند باعث کاهش 5 درصد کلسترول گردد. آثار دیگر اسفرزه، شامل اثرات ضد سرفه و ضد التهاب دستگاه گوارش است.