هجو در شعر جاهلی

مقاله هجو در شعر جاهلی

به جرات می توان گفت که هجویه سرایی از شایع ترین گونه های ادبی در ادبیات منظوم غنایی است، که بخش قابل توجهی از اشعار پارسیگویان و عرب سرایان را به خود اختصاص داده است و نقش اساسی در ورود به دنیای ذهنی شعرا و شناختن اندیشه ها، افکار و عواطف و رویکردهای آن ها دارد؛ و علاوه بر آن در لابلای معانی هجویه، می توان شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن عصر را استخراج نمود و تصویر کلی از آن را به نمایش گذاشت. هجا در لغت به معنای شتم با شعر است و در مقابل مدح قرار می گیرد، و شاعر می کوشد آن معانی که مهجو را متالم و اندوهگین می سازدبه کاربرد. اغلب معانی هجا مخالف با الگوها و فضایل اخلاقی اجتماعی است و شاعر از ابتدای هجو سعی در عاری نمودن مهجو از آن ها دارد و تا حد توان او را به استهزاء گرفته و منزلتش را در میان مردم تنزل بخشد. این هجو فقط مخصوص دشمنان شاعر نبوده بلکه گاهی افراد و فرزندان قبیله اش را نیز در هنگام بروز اختلاف میان آنان شاغل می شد. گاهی نیز اگر یکی از دو قبیله دوست و متحد در هنگام بروز مشکل یا جنگی در کمک به دیگری کوتاهی می کرد او را هجو می کردند. بدون شک هجو به هر دلیلی، بر هجو شونده بسیار سخت و گران می آمد و هر قبیله شریف یا شخص بزرگواری سعی می کرد از هجو شعرا دوری گزیند و از زبا ن او ایمن بماند. همان زبانی که سوید بن ابی کاهل آن را این گونه وصف کرده است: ولساناً صیرفیاً قاطعاً کحسام السیف إن مس قطع.