نگرشی بر رویکرد جدید استراتژی توسعه شهری (cds) در فرآیند برنامه ریزی شهری ایران

در دهه های اخیر مکاتب و پارادایم های متعددی در حوزه ادبیات شهری شکل گرفته اند که برخی از آنها تاثیرات عمیقی بر فضاهای شهری نهاده اند، در این رویکرد «استراتژی توسعه شهری» (cds) که یکی از مهم ترین و بحث انگیزترین آنها محسوب شده و در چند سال اخیر نیز توجه بسیاری از محافل علمی- حرفه ای ایران را نیز به خود معطوف کرده است. ویژگی اصلی برنامه ریزی شهری در ایران از زمان شروع برنامه ریزی به مفهوم امروزی آن، رویکرد بالا به پایین آن می باشد. در این رویکرد، برنامه ریزی بیش از اتکا به نیازها، اهداف و خواسته های شهروندان و امکانات شهر بر سیاس های دولت مرکزی استوار است، و به عنوان سندی غیرقابل تغییر طبق نظریات دولت مرکزی تهیه و اجرا به مسؤلان شهری ابلاغ می شود، مسؤلان برنامه ریزی شهری راه های گوناگونی را برای مشارکت مردم در امور شهری تجربه کرده اند که به دلیل همان ویژگی بالا به پایین با شکست مواجه شده اند. طرح استراتژی توسعه شهری، رویکردی راهبردی است که هم اکنون در بسیاری از کشورهای در حال توسعه با استقبال مواجه شده است. در حالی که طرح های جامع و تفضیلی که سند توسعه شهر در کشور ما محسوب می شوند، بیشتر نقش بازدارنده داشته و نقش هدایت کنندگی آنها بسیار کمرنگ است، اما طرح های استراتژیک می تواند شهرداری ها و نهادهای مردمی را از حالت انفعال بیرون آورده و به آنها نقشی فعال و هدفمند در شهر بهبود کیفیت زندگی و توسعه شهر اعطا نماید. در حقیقت cds به عنوان ابزاری تلقی می شود که ارتقاء و بهبود کیفیت زندگی شهروندان و کاهش فقر شهری را به مثابه اصلی ترین هدف اصلی نشانه گرفته است. از دلایل اصلی شکل گیری روند حاضر، می توان به عدم توجه و کاربرد روش ها و نگرش های جدید در حوزه برنامه ریزی شهر نظیر راهبرد توسعه شهری اشاره کرد. مقاله حاضر سعی بر آن دارد تا ضمن بررسی و چالش های فراروی برنامه ریزی شهری در ایران، به جایگاه رهیافت cds در این مقوله و نقش آن در انتظام فضایی شهرها بپردازد.