بررسی تطبیقی وحدت ذهن وعین در مساله ی شناخت نزد صدرا وهگل

نحوه ی ارتباط و همیستگی واقعیت واندیشه، یا ذهن و عین همزمان با قدمت تفکر عقلانی انسانی است و همواره مسائل و مشکلاتی در باب آن مطرح بوده است. در تاریخ فلسفه چه در غرب و چه شرق سعی براین بوده است تا به این مشکل فائق آیند. در غرب پدیدارشناسی از جمله راهایی است که برای حل این مشکل مطرح شده است. در فلسفه ی اسلامی هم ذهن وعین دو امر وجودی و مستقل از هم هستند که به یکدیگر بدل نمی شوند البته این دو در طول هم می باشند در این صورت چگونگی ارتباط عالم خارج و ذهن مسئله ای می باشدکه این مستقیماً ربط پیدا می کند با مساله علم. در این جاست که صدرا برای اولین بار در فلسفه ی اسلامی به حل این مساله می پردازد و می گوید که مفاهیم بنا بر حمل اولی ذاتی عین ماهیت معلوم اند، ولی بنابر حمل شایع صناعی عین معلوم نیستند یعنی مصداق ماهیت معلوم قرار نمی گیرد. بنابراین صدرا علم را نحوه ای از وجود مجرد از ماده دانسته است  وی  به تطابق شناخت ذهنی با عین خارجی معتقدشد. از سوی دیگر در تاریخ فلسفه ی غرب، هگل بیان می کند که برداشت های کانت از معرفت باعث شکاکیت و فاصله انداختن بین معرفت و واقعیت است و همچنین تجربی مسلکان نیز معرفت را بد فهمیده اند آن ها بین واقعیت و ذهن فاصله انداخته اند. راه حل هگل در مساله ی شناخت شناسی این است که بگوییم عالم ومعلوم یکی اند، عالم ذهن است و معلوم هم ذهن است، زیرا دو رویه از یک حقیقتند. پس ما باید دیوار بین عالم ذهن و عالم عین را خراب کنیم در این صورت است که هستی برای آگاهی ما ظهور پیدا می کند. البته این انطباق طوری است که این دو عالم از یکدیگر قابل تمیز هستند. از این رو هم هگل و هم صدرا در واقع مساله شان یکی است هرچند که ممکن است اصتلاحات آنها با هم فرق بکند .