تحلیل مقایسه ای کارایی بخش صنایع بزرگ در استان های ایران در برنامه های توسعه بعد از انقلاب با استفاده از روش تابع مرزی تصادفی

هدف این مقاله تخمین و مقایسه کارایی فنی در بخش صنایع بزرگ (گارکاه های دارای ده نفر کارکن به بالا) در استان های ایران، طی برنامه های توسعه بعد از انقلاب می باشد. برای این منظور از روش تحلیل تابع مرزی تصادفی استفاده شده است. در این مطالعه با الهام گرفتن از مدل باتیز وکولی (1995)، ضمن اندازه گیری کارایی فنی صنایع مذکور به تفکیک هر استان، عوامل موثر بر عدم کارایی و اختلاف آن در بین استان ها نیز مطرح و مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر این است که بطور کلی سطح کارایی فنی در صنایع بزرگ پایین بوده و میانگین استانی میزان کارایی صنایع در بهترین حالت که مربوط به برنامه سوم توسعه بوده، برابر با 0.401 بوده که عملکرد پایینی را نشان می دهد و بیانگر پایین بودن میزان بهره برداری از ظرفیت های اقتصادی در این گروه از صنایع می باشد. به هر حال علی رغم پایین بودن میانگین سطح کارایی، برخی استان ها از این لحاظ به طور نسبی عملکرد بهتری را دارا بوده اند. در مجموع در دوره مورد بررسی، بالاترین میزان کارایی به استان های خوزستان، کرمان و هرمزگان و پایین ترین آن نیز به استان سیستان و بلوچستان تعلق داشته است. در بررسی عوامل موثر بر کارایی، دو عامل دولتی بودن مالکیت واحدهای صنعتی و شدت مصرف انرژی، اثر منفی و اندازه بنگاه (متوسط ارزش افزوده یک واحد صنعتی)، اثر مثبت بر کارایی را نشان داده اند. دستاورد قابل توجه ای که از نتایج این تحقیق می توان به آن اشاره کرد، این است که استان هایی نظیر کرمان و هرمزگان علی رغم اینکه صنایع آنان بطور نسبی از امکانات تولیدی کمتری بهره مند بوده اند، در مقایسه با برخی از استان های برخوردار، بطور متوسط از سطح کارایی بالاتری برخوردار بوده اند.