مطالعه تئاتر بودگی در داستان های کوتاه صادق چوبک

صادق چوبک، به دلیل علاقه به هنر عکاسی و نمایشنامه نویسی، در آثار خود از انعکاس این دو هنر بهره زیادی برده است. او با جملاتی کوتاه، ماهرانه و جزئی نگر واژه هایی تأثیرگذار به کار می گیرد تا با ایجاد تصاویری عینی و زنده ذهن خواننده خود را به داستان معطوف کند. مهارت چوبک در استفاده از زبان عامیانه به جای زبان نوشتار، غلبه گفتگو بر روایت، ورود بی مقدمه به قلب ماجرا در آغاز داستان، قابلیت متن در انگیزش احساسی خواننده و پردازش تئاتروار عنصر زمان، مکان و شخصیت، این سؤال را به ذهن متبادر می کند که داستان های کوتاه چوبک تا چه حد به گونه هنری تئاتر نزدیک هستند؟ به عبارت دیگر، ویژگی «تئاتربودگی» چگونه و با چه مشخصات زیباشناختی در آثار چوبک نمایان می شود؟ در پژوهش حاضر، برای پاسخ دادن به این سؤالات، سه داستان کوتاه «عدل»، «پاچه خیزک» و «دزد قالپاق» را که به ترتیب، از مجموعه داستان های خیمه شب بازی (1324)، روز اول قبر (1344) و چراغ آخر (1344) برگزیده شده اند مورد مطالعه قرار می دهیم. در این مطالعه، با بهره گرفتن از رویکرد زیباشناختی میشل وینی، سه مشخصه تصویرسازی، تشابه ساختاری با تئاتر کلاسیک و بُعد هیجانی-عاطفی آثار را که به نظر می رسد بیشترین نقش را در تئاتروارگی داستان های کوتاه چوبک داشته باشند مورد بررسی قرار می دهیم. این مطالعه از یک طرف، به درک بهتر ارتباط میان کارکرد دو نظام زیباشناختی، تئاتر و داستان کوتاه، کمک می کند و از طرف دیگر، پژوهش بر آثار چوبک را از سیر تکراری مطالعات موضوعی و ناتورالیستی خارج ساخته و اجازه می دهد که بر آثار این نویسنده بزرگ نگاهی تازه بیفکنیم.