تحلیل محتوای مثنوی معنوی مولانا با تاکید بر احصای مولفه های سلامت معنوی

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای تلخیصی مثنوی مولانا با تاکید بر احصاء مولفه های سلامت معنوی بوده است. پژوهش کیفی و بنیادی حاضر با روش تحلیل محتوا مضمونی انجام گردید. جامعه آماری دفتر یک و ششم مثنوی معنوی بوده که با کل شماری اشعار و به طور هدفمند تمام ابیات با مضامین مد نظر اهداف پژوهش، احصاء و دسته بندی شدند. یافته ها گویای آن بود که اشعار با مضامین ایمان به خداوند و احاطه نیرویاش به تمام هستی (91 فراوانی)، خوش گمانی به خداوند (72 فراوانی)، تلاش به تقرب الهی (56 فراوانی)، احساس اتصال و تعلق متقابل با خداوند (51 فراوانی)، انگیزه الهی در کارها (37 فراوانی)، اعتقاد به زندگی پس از مرگ (25 فراوانی)، شکرگذاری از خداوند (19فراوانی)، توکل به خداوند (12 فراوانی)، و آرامش درونی عمیق (3 فراوانی)؛ به ترتیب از بیش ترین فراوانی برخوردار بودند. هم چنین سایر ابیاتی که مضمون آن ها می توانند در چهارچوب تعاریف سلامت معنوی قرار بگیرند به مولفه های ادب، تعادل در زندگی، رازداری، زهد، لزوم داشتن مرشد حقیقی و هادی الهی، مراقبه، صبر، گرسنگی اختیاری برای خدا، روزی حلال، پرهیز از خودبینی، اعتقاد به بازگشت اعمال به سوی خود، یاد مرگ، مسئولیت پذیری، کنترل شهوت، یاد همیشگی خداوند، رازی به رضای الهی بودن، عاقبتنگری، بی نیازی از دیگران، و صرفه جویی اشاره داشتند. توجه به مولفه های مبتنی بر فرهنگ اسلامی-ایرانی می تواند موجب گسترش و تعمیق مفهوم سلامت معنوی در هر یک از روابط چهارگانه انسان با خداوند، خود، دیگران و هستی گردد و سنجش و ارزیابی این بعد مهم از سلامت انسان را دقیق تر سازد.