بررسی عرفان در شعر «نظامی گنجوی»

حکیم نظامی گنجوی به عنوان یکی از ارکان ادب فارسی در تاریخ ادبیات ایران مطرح است. هر چند نظامی خود را به عنوان عارف معرفی نساخته، به قرینه اشعار او می توان دریافت که به طور ضمنی به داشتن گرایشات عرفانی در خود معتقد است و این معنی از خلال شعر او استنباط می شود. محققان و نویسندگان معاصر به رویه عرفانی وی اشاره کرده و شعر او دارای رگه های ناب و خصوصیات عرفانی دانسته اند. این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی، بر روی اشعار نظامی انجام شده است. که با توجه به فرضیه ی ذکر شده از روش توصیفی کتابخانه ای استفاده شده است. بدین صورت که پس از تهیه ی طرح تحقیق، کار مطالعه آغاز شده و در ادامه، اطلاعات لازم به صورت فیش جمع آوری و موضوعات دسته بندی شده اند. با بررسی مفاهیم مضامین اشعار نظامی در می یابیم عرفان نظامی بیشتر عملی است. مناجات ها و رازو نیازهای نظامی حکایت از بارقه ها و چشمه های عرفانی او دارد که او را در متن زندگی به آن نزدیک می سازد و دریافت های عرفانی او بطور عملی ظهور می کند و رفتارش او را به اصول عرفانی آراسته می کند. اعمالی چون تواضع و فروتنی، پرورش دل، خودشناسی، زهد، عشق، ریاضت، خودبینی، مرگ و فنا و ... همه نشانه معرفت حقیقی اوست و مگر عرفان چیزی بجز شناخت حق و همسو کردن فعالیت های روزمره برای تقرب به حق است؛ که نظامی از آن فروگذار کرده باشد.