بررسی آرایه های هندسی در گچ بری محراب های ادوار اسلامی (نمونه موردی: مسجد جامع نائین، مسجد جامع فریومد، امامزاده ربیعه خاتون)

محراب های گچ بری، به عنوان یکی از باشکوه ترین جلوه های تزئین در معماری ادوار اسلامی، علاوه بر تنوع آشکار در فرم ها و ابعاد ساخت، شامل مجموعه منحصر به فردی از آرایه های گوناگون است در این مقاله، علاوه بر معرفی انواع آرایه های هندسی به کار رفته در محراب های گچ بری سه دوره تاریخی، سیر تحول، تنوع، تداوم یا تکرار هر یک از گره های مذکور و نحوه کاربرد آن ها در بخش های مختلف محراب ها، از حیث وسعت و فضای اختصاص یافته و مکان به کار برده شده، مورد ارزیابی قرار گرفته است. روش تحقیق، توصیفی-قیاسی بوده و برای رسیدن به نتایج مطلوب از تحقیق کتابخانه ای اعم از کتاب، رساله، مقالات و پایگاه های اینترنتی استفاده شده است و در نهایت با بازدید از امکانات موجود میدانی مطالب به دست آمده را تحلیل و تکمیل نموده و به جمع بندی نهایی رسانده است. نتایج حاصله گویای این مطلب است که با پیشرفت تکنیک های گچ بری و ابزار مورد استفاده و هم چنین تغییر بستر تاریخی- اجتماعی نقوش هندسی به کار رفته در محراب ها به تدریج پیچیده تر شده و هم چنین شاهد ظهور رنگ در محراب ها هستیم. تحلیل های انجام شده که از بررسی 3 محراب گچ بری تاریخ دار منسوب به دوره ایلخانی، آل بویه و خوارزمشاهیان به دست آمده، حاکی از آن است که کاربرد نقوش هندسی در این محراب ها، حضوری پر رنگ داشته و بیش ترین درصد را، گره هایی بر پایه عدد شش و هشت (گره های شش و شمسه، هشت و طبل گردان و ...) به خود اختصاص داده است. این گره ها غالباً، در دیوارهای جانبی و روبری طاق نما و حاشیه های محراب های گچ بری قرار گرفته است.