بررسی تطبیقی نقوش کاشیکاری در بناهای دوره قاجاریه

دوره قاجاریه بخش تاثیرگذار و مهم در تاریخ ایران محسوب می شود که آثار معماری و هنری این دوره با تکیه بر سنت گذشتگان و ملهم از وقایع عصر خود شکل گرفته است. یکی از مهم ترین وقایع آن دوره کاشی نگاری و نقوش آن است که بیانگر معانی متعددی است این در حالی است که امروزه نقوش و معانی آن به دست فراموشی سپرده شده اند. از این رو هدف از این تحقیق بررسی تطبیقی مفاهیم کاشی کاری و دسته بندی شاخص های موثر بر نقوش کاشی کاری و مضامین آن است و به دنبال رابطه ی معناداری بین ادراک محیط با معانی نقوش در بین کاربران در مکان می باشد. در این تحقیق از روش توصیفی تحلیل و تاریخی استفاده است. شیوه گردآوری اطلاعات با توجه به مطالعات اسنادی و به صورت مطالعات میدانی بر اساس عکس برداری از محل بناهای باغ ارم، نارنجستان قوام، خانه زینت الملک و مسجد نصیرالملک مربوط به دوره ی قاجاریه در شهر شیراز بوده است. جهت انجام این پژوهش، توجه به نیات و مقاصد فرهنگی فردی یا گروهی و بدون تأکید بر یک الگوی نظری خاص، در جهت تفسیر نقوش به عنوان نشانه ای از پدیده های تاریخی مدنظر بوده است. ساختار و محتوای این نقوش به دو دسته انسان نگاری و طبیعت گرایی که هر یک دارای مضامین و موضوعات مشخصی است دسته بندی شد. نتایج حاکی از آن است که نقوش انسانی در خانه باغ ها باعث ایجاد پویایی و سرزندگی و یادآور داستان ها روایت های زمان قاجار است؛ نقوش طبیعت گرایانه در فضای روحانی مسجد نصیر الملک حس وحدت و نمادی روحانی را در آن مکان تداعی کرده است و همچنین این نقوش با ادراک انسان در مکان معنا گرفته و به مثابه یک متن به بناهای معماری هویت و روح بخشیده و ایجاد تعلق در مکان کرده است.