شناخت و بررسی نمادها و تزئینات بکار رفته در محراب مساجد دوره صفوی

مسجد به عنوان یکی از مهم ترین تجلیات اعتقادی، فرهنگی و هنری مسلمانان از آغاز اسلام تا دوره معاصر محسوب می شود و درباره اهمیت آن آیات و احادیث بسیار آمده است. مسجد در عین حال یکی از جایگاه های اصلی هنرنمایی هنرمندان اسلامی است و برجسته ترین هنرهای وابسته به معماری چون کاشیکاری، گچبری، مقرنس کاری، گره سازی و... در این اماکن مقدس تجلی یافته است. در ادوار مختلف به خصوص در عهد صفوی اسلام نقش موثری در توسعه و تکامل هنرها داشت. هنرمندان متفکر دوران اسلامی از همان ابتدا به اهمیت نمادگرایی و زیبایی شناسی نقوش پی بردند و بر همین اساس با کاربرد آن ها، این نقوش را به یکی از عناصر اصلی تزیینی دورهی اسلامی تبدیل کردند. محراب تجلی گاه کامل هنرهای مختلف اسلامی چون کاشی کاری، گچبری، مقرنس کاری، خطاطی و ... می باشد. لذا هدف از این مقاله بررسی و دسته بندی تزئینات بکار رفته در محراب مساجد جامع دوره صفوی می باشد. روش مورد استفاده در این مقاله روش توصیفی تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات از طریق اسناد کتابخانه ای و متنی جمع آوری شده است. ضمن معرفی تحقیقات مختلف بکاررفته در مساجد با بررسی نمونه موردی شامل مسجد جامع ساوه، مسجد جامع سرایان، مسجد شیخ لطف الله، مسجد عجب شیر و مسجد حکیم اصفهان به بررسی و دسته بندی تزیینات و نمادهای به کار رفته در محراب هر کدام از این مساجد می پردازیم نتایج نشان می دهد که تزیین محراب مساجد دوره صفوی خطوط تزیینی عموما خط کوفی بنایی و ثلث و جنس محراب گچی و کاشیکاری و آجری است که به دلیل جنبه روحانی و مذهبی و هم چنین وجود اساتید این خطوط مورد توجه و مورد استفاده قرار گرفته است.