بررسی و مقایسه کهن الگوی خانه های سنتی اقلیم گرم و خشک و معتدل شمال ایران با استفاده از ریاضیات گسسته

بررسی و مقایسه کهن‌الگوی خانه‌های سنتی اقلیم‌ گرم و خشک و معتدل شمال ایران با استفاده از ریاضیات گسسته

کهن‌الگوها در تمام علوم ازجمله معماری نقش مهمی در شناسایی و بازشناسی نظم موجود در دیدگاه‌های اندیشمندان به‌عنوان چراغ راه آیندگان ایفا کرده است. اهمیت گونه‌شناسی در معماری به‌گونه‌ای است که از حدود دو‌‌هزار سال پیش در آثار معماران مشهور ازجمله ویترویوس دیده می‌شود.

بررسی کهن‌الگوها درگذشته بر اساس مقایسه پلان خانه‌ها و به‌صورت تحلیل دیداری صورت می‌گرفت ولی اکنون مقایسه کهن‌الگوها را می‌توان به‌صورت کمّی بررسی و تحلیل نمود که این کار با استفاده از ترسیم گراف پلان توجیهی و محاسبات ریاضیاتی انجام می‌گیرد. به‌عبارت‌دیگر با استفاده از تفکیک و کدبندی فضاها و مشخص‌نمودن ارتباط فضاها با یکدیگر می‌توان به پلان محدب دست‌‌یافت و بدین‌وسیله گراف پلان توجیهی ترسیم می‌شود و با محاسبه درجه هم پیوندی، اهمیت و نقش فضاها در هر پلان مقایسه شده و درنهایت می‌توان به یک کهن‌الگو دست‌یافت که پلان‌ها فارغ از اندازه و فرم از یک الگوی واحد تبعیت می‌کنند.

مطالعه حاضر به بررسی و مقایسه کهن‌الگوی خانه‌های سنتی اقلیم گرم و خشک کاشان با خانه‌های سنتی معتدل و مرطوب شمال ایران با استفاده از نحو فضا و ارتباط آن‌ها با یکدیگر می‌پردازد و این پرسش را پاسخ می‌دهد که چه تفاوتی در کهن‌الگوی این خانه‌ها با توجه به تفاوت اقلیم زیستی در آن‌ها وجود دارد.

نتایج مطالعه نشان می‌دهد که بیشترین هم پیوندی و یکپارچگی فضایی در حیاط و ایوان خانه‌های موردمطالعه مشاهده می‌شود و کم‌ترین هم‌پیوندی مربوط به پستوها و بیرونی هست. بدین ترتیب افق فکری معماران در این دو اقلیم بدین‌گونه بوده است که از حیاط و ایوان به‌عنوان فضایی که مرکزیت دسترسی به فضاهای دیگر را فراهم می‌کند استفاده می‌شود و پستوها به‌عنوان خصوصی‌ترین فضا بکار گرفته‌ شده است. در این تحقیق نمونه‌های موردی خانه‌های اقلیم گرم و خشک کاشان (نشاسته‌پور، کارخانه‌چی، بنی‌احمدی و قریشی) و خانه‌های اقلیم معتدل و مرطوب شمال ایران (شفاهی، دارویی، کاشانی، قدیری، کیا و فاطمی) مورد مطالعه قرار گرفته‌اند و نمونه کهن‌الگوهای پیشنهادی هر دو اقلیم، بررسی و مقایسه شده است.