تبیین طبایع چهارگانه در احادیث طبی اهل بیت (ع) و مقایسه ی آن با طب اخلاطی

تبیین طبایع چهارگانه در احادیث طبی اهل بیت (ع) و مقایسه‌ی آن با طب اخلاطی

سابقه و هدف: یکی از مباحث مبنایی در طب اخلاطی طبایع چهارگانه است که شامل بلغم، سودا، صفرا و خون می‌شود. همین عناوین در احادیث طبی اهل بیت (علیهم السلام) نیز به چشم می‌خورد. حال این سوال پیش می‌آید که آیا طبایع که در احادیث مطرح شده، همان طبایع طب سنتی است؟ این پژوهش برای پاسخ به همین سوال سامان یافته است.

روش کار: این پژوهش مطالعه‌ای تبیینی - تطبیقی، ازنوع تحلیل محتوا است که در آن «طبایع» از منظر احادیث اهل بیت (ع) تبیین؛ و با دیدگاه بقراط در مکتب طب اخلاطی مقایسه شده است. برای این منظور از کتب مرجع در حدیث و طب اخلاطی استفاده شده است. در این پژوهش همه‌ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه‌براین، نویسندگان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: یافته‌ها نشان می‌دهد که در احادیث، واژه‌ی «طبایع» به معنای ترکیب‌های وجودی انسان به کار رفته است. طبق این احادیث، ترکیب‌های چهارگانه‌ی وجودی انسان عبارت است از: «ریح، مرّه، خون و بلغم». در احادیثی که طبایع انسان در آن بیان شده، عنوان صفراء و سوداء مشاهده نشده است؛ در عین حال، برخی از صاحب‌نظران سوداء و صفراء را زیر عنوان کلیِ «مرّه» جای می‌دهند. در طب اخلاطی با توجه به چهار عنصر اصلیِ خاک، آب، هوا و آتش؛ اخلاط چهارگانه‌ی سوداء، بلغم، خون و صفراء در بدن شکل می‌گیرد و ماده‌ی بسیار لطیف دیگری نیز با عنوانِ «روح بخاری» از اخلاط اربعه به وجود می‌آید.

نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، بین آنچه در طب اخلاطی با عنوانِ «اخلاط اربعه و روح بخاری» مطرح شده و آنچه در احادیث طبی با عنوان طبایع و ترکیب وجودی انسان ذکر شده است؛ مشابهت‌هایی مشاهده شد.