بررسی گوشه سازی گنبد در مجموعه سلطان محمود بندرآباد

بررسی گوشه‌ سازی گنبد در مجموعه سلطان محمود بندرآباد

مجموعه سلطان محمود در بندرآباد در فاصله 36 کیلومتری یزد توسط شیخ تقی الدین دادا در اواسط قرن هفتم دایر گردید. مجموعه بندر آباد به جهت واقع‌شدن در درون بارو و حصار کهن به همراه دیگر عناصر معماری از اندام‌های اصلی و ساختارهای بافت روستا محسوب می‌شود. مجموعه بندر آباد در گذشته مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عنصر بافت بوده و بخش مهمی از هویت روستا در آن سرشته و به آن پیوسته بوده اگرچه از اهمیت و تأثیرگذاری آن کاسته شده، اما اطلاعات ارزشمند از تاریخ معماری بومی را در خود جای داده است. مجموعه بندر آباد رستاق کهن‌ترین اثر روستای بندر آباد در دوران پس از اسلام می‌ باشد، مبین تاریخ بافت در پژوهش‌ ها به شمار می‌رود و در هیئت و ساختار مجموعه منظومه‌ ای از دگرگونی و تغییرات متعلق به دوره ‌های تاریخی مشاهده می ‌گردد که در طول زمان با علل و اندیشه‌ های متفاوت به وجود آمده است. در این مقاله سعی شده به واکاوی گوشه‌ سازی گنبد در دوره ‌های تاریخی پرداخته و پس از بررسی نظریات ارائه ‌شده درباره مجموعه، به تحلیل ساختاری گوشه‌سازی ‌ها پرداخته شود. ویژگی‌ های بارز معماری بنا و به ‌ویژه کیفیت درخشان تزیینات گچی، عملاً وجوه دیگر معماری، از جمله چپیره آن را، در مطالعات انجام شده، تحت ‌الشعاع قرار داده است. از طرفی، در نگاهی کلی‌ تر، مطالعات انجام شده در مورد منطقه انتقال نیز بیشتر مبین ویژگی ‌های شکلی، سبکی و یا سازه ‌ای در نحوه پیش نشستن گوشه‌ ها (گوشه‌سازی ‌ها) بوده‌اند و محتوای کلی آن، از منظر هندسه و در قالب یک نظام هندسی را کمتر می‌ توان یافت. در این رویکرد، یافته‌ های حاصل از تحقیقات میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای، در قیاس و استنتاج با الگوها و نمونه های هم‌عصر، طی روندی تحلیلی تاریخی، ارزیابی می‌شوند. سرانجام، نتایج این پژوهش، مبین جایگاه و اهمیت دانش هندسه در شکل ‌گیری الگویی بدیع از نظام هندسی مذکور در چپیره گنبد آرامگاه مجموعه است که راه‌حلی متفاوت از سنت رایج آل مظفر را در دستیابی به شانزده ضلعی منتظم زیر گنبد ارائه می‌ دهد.