بررسی معناگراییِ (اندیشه محوری) اقبال لاهوری و تاثیر آن بر غزل هایش

علامه اقبال لاهوری از نوابغ فلاسفه مسلمان در عصر معاصر و از اندیشمندان بزرگ مشرق زمین بود که می خواست با بیان اندیشه ها و باورهای دینی خود، مسلمانان و جامعه اسلامی را به پیشرفتی فرهنگی-اجتماعی سوق دهد. یکی از ابزارهای اقبال برای رساندن پیامش به مخاطب، شعر بود. اشعار اقبال بیشتر درونمایهء عرفانی و اجتماعی دارد، اما در غزل هایش مضامین عاشقانه نیز دیده می شود. در این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی، حدود 150 غزل از اقبال بررسی گردید تا تاثیر معناگرایی و اندیشه محوری اقبال در غزل روشن گردد. نتیجه تحقیق نشان داد که معناگرایی اقبال در بیان و ساختار غزل او موثر بوده و ویژگی های سبکی خاصی پدید آورده است؛ از جمله: در کنار مضامین عاشقانه اقبال، وصف های رمانتیک و سنتی دیده نمی شود؛ مثلا تنها یک بار از وصف زلف و چشم معشوق سخن رفته است. انسجام غزلهای اقبال نیز تحت تاثیر معناگرایی قابل توجه است، یکی از مهم ترین نشانه های سبکی غزل اقبال برجستگی بیت مقطع است؛ زیرا در آن نتیجه و سخن آخر شاعر با طنز، صراحت بیان، تصاویر تازه و همراه با اوج احساس بیان شده است.