ریخت شناسی ابریق های شیشه ای ایران در قرون سوم و چهارم هجری قمری

ریخت‌شناسی ابریق‌های شیشه‌ای ایران در قرون سوم و چهارم هجری قمری

با فرارسیدن اسلام، شیشه‌گران ایران در قرن‌های 3 و 4 ه.ق دست‌آفریده‌های ارزنده‌ای خلق کرده‌اند که در گذر زمان بخشی از آن‌ها بر جای مانده است. هدف این پژوهش مطالعه ابریق‌های شیشه‌ای ایران با تمرکز بر ساختار کلی اجزا، فرم، نقوش و تزیینات تحت عنوان ریخت‌شناسی است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش که ابریق‌های شیشه‌ای ایران در قرون 4-3 ه.ق دارای چه ویژگی‌های بصری هستند؟ انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نمونه‌های مورد نظر به شیوه کیفی و با رویکرد ریخت‌شناسانه مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ابریق‌های شیشه‌ای از عناصر ثابت مخزن، دهانه و دسته تشکیل شده‌اند. زائده روی دسته، گردن، پایه، تزیینات و نقوش از اجزای متغیر این ابریق‌ها است. مخزن ابریق‌های شیشه‌ای با فرم‌های اشکی، شلجمی، گوشتکوبی، استوانه‌ای و تلفیقی از آن‌ها با دهانه‌های تنگ، استوانه‌ای و گشاد ساخته شده‌اند. دسته از دهانه این ظروف به ابتدا، میانه یا انتهای مخزن متصل شده است. زائده‌ بر روی دسته اغلب ابریق‌های شیشه‌ای برجسته بوده و پایه مسطحی در کف تمام ابریق‌های شلجمی و بعضی از ابریق‌های اشکی توسط شیشه‌گر در نظر گرفته شده است. تزیینات ابریق‌های شیشه‌ای ایران در دو دسته انتزاعی محض و شمایلی-انتزاعی قابل پیگیری است.