مطالعه تحلیلی نمود انسانی ایزدبانو آناهیتا در سفال سلجوقی

مطالعه تحلیلی نمود انسانی ایزدبانو آناهیتا در سفال سلجوقی

در ادوار پیشا زرتشتی ایران، آناهیتا ایزدبانوی آب همواره تکریم و تقدیس می شد. در آیین زرتشتی نیز آناهیتا همچنان جایگاه متعالی خود را حفظ نمود و در اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان، صفات برجسته انسانی او همچون خردمندی، آزادگی، پاکی، بخشندگی، شجاعت و نیرومندی توصیف شد. پرسش اصلی این پژوهش بدین شرح است: الگوهای بصری و مفهومی صورتگری زن در برخی از سفالینه های شاخص سلجوقی چگونه با صفات انسانی آناهیتا تفسیر می شوند؟ هدف این پژوهش، تبیین نسبت مفهومی میان خویش کاری آناهیتا با تصویرگری زن در سفال سلجوقی است.

این پژوهش با منابع کتابخانه ای و روش توصیفی - تحلیلی به بررسی کیفی داده ها می پردازد. براساس نتایج پژوهش به نظر می رسد نقش و نگار زن که زینت بخش برخی از آثار سفالی سلجوقی است با خویش کاری های آناهیتا مناسبت دارد. سفالگر ایرانی آگاهانه از ممانعت های تصویری نقش انسان که به مثابه بُت و شرک قلمداد می شد عبور کرد و با به تصویرکشیدن تصاویر معنادار از زنان در سفال سلجوقی، ایرانیان را به تفکر درباب صفات برجسته انسانی آناهیتا برگرفته از اندیشه انسان گرایانه ایرانی ترغیب می کند. هنرمند ایرانی در عصر ترکان سلجوقی، با صورتگری زن نه تنها بر ارزشهای انسانی همچون خردمندی، آزادگی و دلدادگی ارج نهاده، بلکه در استمرار فرهنگ و اندیشه ایرانی نیز می کوشد.