انواع انسانی نزد ملاصدرا و فیض کاشانی

ملاصدرا بر پایه ی رهیافت وجودی، انسان را وجودی در حال تحول به دو حرکت وجودی اضطراری و حرکت وجودی ارادی می داند که ایستایی و حد یقف ندارد؛ ازاینرو در حکمت متعالیه با آغاز تبدل وجودی، وحدت نوعی متواطی انسان جای خود را به تفاوت تفاضلی یا تباینی انسان می دهد و انواع و مراتب متفاوت انسانی شکل می گیرد. در عقیده ملاصدرا، انسان های که در آغاز برخوردار از وحدت نوعی هستند به انواعی از مخلوقات چون ملک، شیطان، سبُع و بهیمه تبدیل می شوند و به تعبیری انسان ها به حسب دنیا نوع واحد هستند، اما به لحاظ باطن و آخرت، انواع متعدد انسانی را رقم می زنند که می توان بر اساس اقوال ملاصدرا، مدل های مختلفی از انواع انسانی ارائه کرد. فیض کاشانی نیز با رویکرد جدی تر به آیات و روایات، توانسته فلسفه ملاصدرا را طرح انواع انسانی توسعه دهد. فیض کاشانی در اکثر اقوالش مشی روایی را مقدم بر نگاه فلسفی می دارد و بر اساس آن، در مباحث فلسفی و عرفانی خویش، درصد تبیین دلالت های پنهان فلسفی و عرفانی روایات و آیات برمی آید. در این جستار از انواع انسانی نزد ملاصدرا و فیض کاشانی بحث می شود. همچنین، مدل هایی بر اساس مبانی حکمت متعالیه طراحی می شود تا برپایه آنها بتوان انواع انسانی را نزد دو فیلسوف یاد شده تحلیل و تبیین نمود.