مهارت های خواندن کودکان فارسی زبان 6 تا 7 سال: نقش ابعاد زبانشناختی

مقدمه: شیوع بالای مشکلات خواندن در کودکان (مؤسسه ملی سلامتی و رشد کودک، 2007؛ شیویتز، 2005؛ مولیس، مارتین، فوی و دراکر، 2012) و ارتباط آن با اختلال هایی مانند نقص توجه-بیش فعالی (مک گرات و همکاران، 2011) و اختلال ریاضی (ویلکات و همکاران، 2013) در سال های گذشته مورد تاکید بوده است. برخی از مشکلات خواندن مربوط به ساختار زبان است در حایی که اغلب پژوهش های صورت پذترفته در زبان انگلیسی بوده است. ساختار زبان فارسی به دلیل ویژگی های خاص مانند پیوسته نویسی، چند حرف با یک صدای مشترک، تفاوت در هنجارهای گفتار و نوشتار، ننوشتن مصوت ها با دیگر زبان ها تفاوت هایی دارد. بر اتن اساس هدف این مطالعه بررسی رابطه بین رشد زبان و مهارت های خواندن زبان فارسی است. رشد زبان در این مطایعه شامل معناشناسی که آن را می توان به عنوان قواعد حاکم بر واژگان و معانی مرتبط با آن ها و نحو که قواعد حاکم بر ساخت های جملات را دربرمی گیرد تعریف کرد (سیتنر بریجز، جاستیس، هوگان و گری، 2012) و خواندن تفسیر معنا دار نماهای کلامی نوشته شده یا چاپ شده است (هریس و سایپی، 1990) که در این مطالعه شامل درک مطلب شنیداری و خواندن روان خوانی و رم، گردانی می شود.

روش: شرکت کنندگان این مطایعه دانش آموزان پایه اول دبستان استان تهران بودند که از طریق نمونه گیری چند مرحله ای (مرحله نخست منطقه 6-10-14، دوم مدرسه، سوم کلاس) 105 نفر از آن ها (55 پسر و 50 دختر) انتخاب شدند. این دانش آموزان در ابتدای سال تحصیلی (1394-95) به ابزار رشد زبان اولیه (told) که شامل دو مولفه ی نحو و معناشناسی بود و در انتهای سال تحصیلی به آزمون خواندن (دهقان و همکاران، زیر چاپ) به صورت انفرادی و در یک فضای مناسب پاسخ دادند.

نتایج: نتایج این پژوهش نشان داد که معناشناسی با درک مطلب خواندن (0.27r=، 0.01(p= و نحو با درک مطلب خواندن (0.25r=، 0.01=p) و درک مطلب شنیداری (0.28r=، 0.01=p) رابطه مثبت و معناداری دارد. بین دیگر مولفه های خواندن و دو مولفه نحو ومعناشناسی رابطه معناداری وجود نداشت.

نتیجه گیری: برای دریافت معنا از متن نوشتاری لازم است متن نوشتاری به کلمه گفتاری تبدیل شود و دسترسی به معنای کلمات به دانش زبان گفتاری وابسته است (دی لموس، 2013). بنابراین کودکان برای این که متن نوشته شده ای را بتوانند کامل درک کنند، نیاز دارند تا کلماتی که متن را تشکیل می دهد، بدانند (ریکتس، نیشن و بیشاپ،2007). در نتیجه در زبان فارسی نیز مشابه دیگر زبان ها معناشناسی با درک مطلب خواندن رابطه معناداری دارد. توانایی نحوی افراد را قادر می سازد با ساختار جمله و دستور زبان آشنایی پیدا کنند و از آن ها برای درک بهتر جملات استفاده کنند (هامیل و نیوکامر، 1389)، بنابراین نحو برای درک مطلب شنیداری و درک مطلب خواندن نقش مهمی ایفا می کند، اما با رمزگردانی و روان خوانی ارتباطی ندارد. دستگاه نوشتار زبان فارسی از برخی جنبه های شفاف و از برخی جنبه ها غیرشفاف است، بنابراین در رمزگردانی و روانخوانی زبان فارسی بیشتر از اینکه خزانه واژگان اهمیت داشته باشد، دانش فرازبانی و کمک بافت برای تلفظ صحیح و سریع (صادقی، 2013) نقش بازی می کند.