تجلّی عرفان عاشقانه در آیینه شعر جلال الدّین محمّد مولوی

مولانا جلال الدین، زاهدی برجسته و شریعت مداری عالی قدر بود که به واسطه حمایت های معنوی پدرش، بهاء ولد در دوران جوانی به درجه اجتهاد رسید و مسند فتوی را از پدر به ارث برد. ظهور و حضورِ شمس تبریزی در زندگی مولانا، تولّدی دیگر بود و این ملاقات و آشنایی دگرگونی اندیشه های علمی و مذهبی مولانا را در پی داشت. دیدگاه مذهبی مولانا پس از دیدار با شمس تبریزی کاملاً دگر گون شد بدین گونه که او، فضای درس و مجلس و عظ را رها کرده و از دید همه پنهان شد مطابق با آنچه شمس از او خواست و به تهذیب و تزکیه نفس پرداخت. جهان بینی نوین مولانا که حاصل برخورد با شمس تبریزی و برخورداری از کرامات او بود، دامنه تخیّل ادبی و آفاق اندیشه عرفانی او را چنان گسترش بخشید که ازل و ابد را به هم پیوند داد و از آن پس، زیبایی را در عظمت و بی کرانگی می جُست. تصاویر ممتاز شعری او مفاهیمی از قبیل مرگ، زندگی، رستاخیز، ازل، ابد، دریا، کوه و برتر از همۀ پدیده های هستی، و عشق بود. اگرهم عناصر تصویر را از شاعران دیگر به وام گرفت، بار عاطفی این تصاویر که از جهان بینی و دید او نسبت به هستی ناشی می شد، معنایی تازه می یافت. یکی از سرمشق ها و الگوهای تفکر مولانا، کتاب ارجمند مقالات شمس بود. و نگرش عرفان عاشقانه او بیانگر تأثیر اندیشه شمس پس از آن دیدار رازناک و آن خلوت های سر به مُهر بود. نتیجه آن ملاقات پیش بینی نشده و سرنوشت او چنان رقم خورد که مولانا با دگرگونی اساسی در زندگی خود، شریعت را به عنوان نردبانی برای عروج از مسیر طریقت تا رسیدن به حقیقت قرار داد.