بررسی تطبیقی آرای تربیتی امام محمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی

هدف از نگارش این مقاله، بررسی تطبیقی آرای تربیتی امام محمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی –فیلسوفان بزرگ اسلامی- است. روش بررسی و مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان داد که امام محمد غزالی بیش تر به مسایل دینی پرداخته، ولی خواجه نصیرالدین طوسی علاوه بر آن، توجه زیادی به کاوش در طبیعت و افلاک یعنی گرایش بیش تری به مسایل دنیوی و علمی دارد. غزالی تربیت را تدبیر نفس از طریق اعتدال بخشی به قوا و تمایلات از طریق معرفت می داند، ولی خواجه تربیت را مراقبت از نشو و نمای آدمی در مسیر طبیعی او به سوی کمال می داند. غزالی هدف تربیت را، سیر روح و باطن انسان به سوی حق و وصول به انس و قرب الهی ذکر می کند. خواجه عمده ترین تربیت را اعتدال میان قوای سه گانه ی آدمی -شهویه، غضبیه و ناطقه- می داند، ولی هر دو صاحبنظر در انتخاب هدف تربیت، بر رسیدن به حقایق تأکید می کنند. رسیدن به اراده از طریق تفکر یا گذشتن از تجربه به شهود و پرورش عقل روش تربیتی غزالی است، اما خواجه در روش تربیتی خود، به پیروی از طبیعت فرد توجه ویژه دارد. هر دو در روش تربیتی، مربیان را به استفاده از نظریه ی « عادت» سفارش کرده اند. غزالی در بحث از اخلاقیات، به تصفیه ی غرایز و تغییرپذیری اخلاق اشاره می کند و پیامبران (علیهم السلام) را بهترین الگوی اخلاق مطرح می کند، ولی خواجه در اخلاق، بحث فضیلت و رذیلت را مطرح می کند و فضیلت را اعتدال در قوای حکمت، شجاعت و عدالت دانسته و رذیلت را افراط یا تفریط در قوای سه گانه می داند.