تبیین رابطه تعاملات همسایگی و حس تعلق به فضاهای مابین در مجموعه های مسکونی (مطالعه موردی دو مجموعه مسکونی در تهران)

مجتمع های مسکونی به عنوان یکی از اساسی ترین عملکردها در عرصه معماری، می توانند شکل دهنده ی رفتار ساکنان و روابط بین آن ها در پیوندهای اجتماعی باشند. اما با افزایش سریع شهرنشینی و صنعتی شدن نحوه زندگی بسیاری از مردم تغییر کرده و حمایت های اجتماعی همسایگان از همدیگر در گذشته، امروزه وجود ندارد. درحالی که حمایت ها و تعاملات همسایگان، سرمایه های اجتماعی هرمحیط هستند که زمینه بهبود زندگی جمعی را فراهم می آورند. از طرفی ساختمان های مسکونی و معماری فضای مثبت همواره مورد توجه معماران بوده است و لیکن به همان اندازه هیچ گاه فضای منفی باقی مانده مورد توجه نبوده است. این فضای بینابینی همواره درملاحظه ثانویه قراردارد و این درحالیست که این فضا بستر اصلی وقوع پیوندهای همسایگی است. در این میان احساس تعلق مکانی نقطه تلاقی عناصر کالبدی، ساختارهای اجتماعی و مفاهیم ذهنی است. به همین دلیل توجه به نقش آن در تعاملات جاری در محیط های مسکونی، ضروری است. مطالعه ی کنونی باهدف کشف ارتباط میان تعاملات همسایگی و حستعلق ساکنان به فضاهای مابین و ویژگی های کالبدی این فضاها برای تبدیل شدن به بستر تعاملات، انجام گرفته و در پی رسیدن به راهکارهای کالبدی برای ارتقاء این تعاملات و به دنبال آن ارتقاء کیفیت سکونت است. به لحاظ روش، این پژوهش در زمره تحقیق های آمیخته ی کمی و کیفی است. در بخش کیفی، تحلیل داده ها توسط مشاهدات میدانی و به صورت ثبت قرارگاه رفتارهای تعاملی درفضاهای مابین و مشترک مجتمع ها، بر اساس رفتارهای تعاملی غالب ساکنین انجام شده است. در بخش کمی توسط پیمایش پرسشنامه ای، میزان حس تعلق ساکنان به فضاهای مابین در محل سکونتشان و ویژگی های کالبدی این فضاها و کیفیت تعاملات آن ها با همسایگانشان و فضاهای مورد استفاده برای این تعاملات مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج تحلیل داده ها به صورت کمی ارائه شده است. روند پژوهش براساس این فرضیه تدوین گردیده که ویژگی های کالبدی فضاهای مابین بر احساس تعلق ساکنان اثرگذار بوده و تعاملات همسایگی بیش تر در بخش هایی از فضاهای مابین اتفاق می افتد که ویژگی های بستر فیزیکی آن ها تعلق مکانی را درساکنان برمی انگیزد. نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه و تحلیل داده ها حاکی از وجود رابطه دوسویه بین کیفیت تعاملات همسایگی و احساس تعلق ساکنان به فضاهای مشترک و مابین بوده و هم چنین ابعاد زیبایی شناسی و دید منظر و وجود مبلمان مناسب موثرترین ویژگی های کالبدی این فضاها ارزیابی شدند.