بررسی معماری و کارکردهای اجتماعی-فرهنگی حمام گنجعلیخان واقع در شهر کرمان

حمام های عمومی در شهرهای اسلامی اهمیت زیادی داشته اند و از مهم ترین بناهای شهری پس از مسجد و مدرسه محسوب می شدند. این جلوهگاه معماری ایرانی اسلامی تنها مکانی برای نظافت نبوده، بلکه موقعیت مکانی حمام و قرار گرفتن آن در کنار مراکز مهم و اثرگذاری چون بازار و مسجد موجب می گردید تا همواره به عنوان مکان تجمع در وقوع رویدادهای اجتماعی مورد توجه قرار گیرد. زمینه های مذهبی شکل گیری حکومت صفوی در ایران موجب ترویج فرهنگ وقف و گسترش ساخت بناهای عام المنفعه مانند حمام ها شد که از جمله آن ها حمام گنجعلیخان کرمان است که در دوران حکومت شاه عباس صفوی ساخته شد. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی تحلیلی ابتدا به بررسی معماری این حمام و کارایی بخش های تشکیل دهنده آن با توجه به نیاز مراجعه کنندگانش پرداخته می شود، سپس مهم ترین کارکردهای اجتماعی فرهنگی حمام و نقشی که در حیاتاجتماعی جامعه ایفا می کرده است، از نظر گذرانده می شود. متون دوران مختلف تاریخی مؤید این امر است که حداقل در همه ی دوران اسلامی، حمام های عمومی فراوانی در شهرهای مسلمین وجود داشته است. حمام در گذشته فقط محلی برای استحمام نبود بلکه مکانی برای گذراندن اوقات فراغت، گفت و گو و تبادل نظر، رفع خستگی و حتی عبادت، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسائل زندگی و مکانی برای استمرار روابط اقتصادی و اجتماعی بود و نقش رسانه را نیز ایفا می کرد.