هنر قدسی مساجد دیروز الگویی برای معماری امروز (نمونه موردی: مسجد – مدرسه آقابزرگ)

هنر را می توان به دو قسم معنوی و مادی تقسیم کرد و هنر معنوی اگر صورت و محتوای دینی داشته باشد، هنر قدسی نامیده می شود. معماری قدسی، هنر دینی نظم دادن به فضاست و هدف آن خلق فضایی است بر پایه اعتقادات دینی و مذهبی برای رسیدن عاشق به معشوق. مساجد گذشته نمونه بارز معماری قدسی هنرمندان ما می باشند. یکی از این مساجد که عروس مساجد خاورمیانه است، مسجد آقا بزرگ کاشان است. مسجد آقا بزرگ با معماری ایرانی – اسلامی علاوه بر رعایت اصول هندسی و معماری اصیل مذهبی، آمیخته با روح عرفانی و معنای تکامل هنر در قلمرو مکتب است. بسیاری از مساجد امروزی، نقش و هویت اساسی خود را به مثابه مهم ترین بستر حفاظت از ارزش های اسلامی و برترین تجلی گاه ارتقاء و اعتلای فرهنگ دینی از دست داده اند. حال آنکه بازیابی هویت گمشده این گونه مساجد، آنان را به بسترهایی زنده و کانون هایی پویا جهت شکل گیری تحولات سیاسی، مذهبی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بدل می سازد. در این مقاله سعی بر این است که با استفاده از روش تحقیق توصیفی، ابتدا به تبیین مفهوم هنر دینی و معنوی و هنر قدسی پرداخته و سپس با بررسی اصول و معیارهای معماری قدسی و انگاره های آن، به چگونگی تجلی انگاره های قدسی در عناصر نمادین مسجد– مدرسه آقا بزرگ بپردازیم. نتایج بدست آمده بیانگر این است که معماری اصیل مذهبی آمیخته با روح عرفانی در مسجد، علاوه بر رعایت اصول مهندسی با هنر آیینی مکمل می شود و معنای هنر در قلمرو مکتب تکامل می یابد.