پارادایم سفرنامه، رحله حج مغربی، مقابله صلیبی با کارکرد طبیعی آن ها

پارادایم سفرنامه، رحله حج مغربی، مقابله صلیبی با کارکرد طبیعی آن ها

هر سفر یکی از پدیده های اجتماعی با کارکرد ذهنی است و سفر با ذهنیت و ساختاربخشی به ذهن نسبت مستقیم دارد. یکی از اسفار مذهبی و اجتماعی که هویت تاریخی آن به صورت پارادایمی در تاریخ ملل اسلامی و مسیحی ثبت شده است، پارادایم سفر حج با انبوه مهاجران است. تاریخ نگاری این پدیده قرون وسطی منجر به پیدایش سبک رحله نگاری بوسیله دانشمندان و علمای غرب اسلامی شد. ساختارهای ذهنی سفرنامه و رحله حج علمی، اموزشی، اخلاقی، رفتار‌شناسی انسان حرم، شد رحال، حج، زیارت، درک مکان مقدس است و از منابع شناخت وعرفان موثر در دفع انحرافات فرقه ای ساختارشکن در جهان معاصر است. کارکرد طبیعی آن ها درک مکان مقدس بوسیله توسل و ندبه و نمادهای مذهبی وشعایر و ذکر ومناسک است که فرهنگ مغرب در ابتدای رحلات حجازیه است.

زیارتگاه ادریس درشمال و مقبره صحابی پیامبر ابو زمعه بلوی در جنوب مغرب بزرگ نماد الگو های ذهنی سفرنامه های مغربی است اما این ساختارها در شهرهای هدف مکه و مدینه و در میانه مسیر در مصر وشامات بوسیله آنارشی فرق ساختار شکن محجور وهم سو با اقدامات صلیبی برای از بین بردن کارکرد طبیعی حج است. این سفرنامه ها اسناد فرهنگ زیارت با ساختار های ذهنی یادشده است.در حالی که فرهنگ زیارت موجب هم گرایی بیشتر ملل اسلامی است تضعیف آن هم سو با اهداف بلند مدت صلیبی برای مکان مقدس و خدشه در مبانی نظری حج اسلامی بوسیله فرقه حاکم در حرمین است. مسئله تاریخی قطع حج از بیت المقدس چندین قرن است که با جریانی ازاقدامات نظامی و فرهنگی دولت های صلیبی برای باز کردن آن وتضعیف ساختارهای ذهنی حج و زیارت در رحلات حجازی از مغرب و اندلس همراه شده است. فرضیه ضرورت تحقیق به روش میان رشته ای سفرنامه های حج مغربی درعلوم انسانی برای استحکام وبازیافت حافظه ملل اسلامی در مورد درک حقیقت سیاسی اجماعی حج و زیارت است. انگیزه دینی جنگ های صلببی گه مانند جهاد اسلامی از متافیزیک یکسانی برخوردار بود، در جنگ اول صلیبی (1905-1099 ) با تصرف اورشلیم محقق شد و تا حدودی مهاجرت دینی به قصد درک مکان مقدس از اروپا به سوی اورشلیم اغاز شد اما این سفرهای زائران مسیحی منجر به برقراری حج مسیحی نشد و درمقابل شد رحال علمای غرب اسلامی د ر کنار جهاد شدت گرفت و رحله و رکب حج مغربی عامل پیوند معنوی شرق و غرب جهان اسلام شد و تهاجم صلیبی را که دراندلس در حال پیشروی بود در مغرب بزرگ عربی متوقف ساخت.

هم سویی حج و جهاد در سواحل مدیترانه غربی نقش استراتژکی دراستقرار و بقای فرهنگ اسلامی داشته است، شکست نهایی جنگ های صلیبی در سرزمین های مقدس مسیر حج مغاربه برای عبور از شامات هموار شد وسراسر مدیترانه شرقی وغربی درحوزه قدرت راه دریایی حج قرار گرفت. پژوهش بخشی از تحقیقات مولف در غرب اسلامی در مورد شیوه ای از تاریخ نگاری مغربی به صورت رحله نویسی از سال 1378 است که در کتاب تاریخ تشیع در اسپانیا و مقاله پیدایش تاریخ نگاری در غرب اسلامی و در کتاب مدخل تاریخ غرب اسلامی و در کتاب پارادایم رحله غرب اسلامی منتشرشده است. گزاره های تاریخی رحله در این پژوهش با تحلیل تاریخی و انتقادی بررسی و براساس الگوی ذهنی که سفرنامه در فرهنگ مردم ایجاد می کند، دسته بندی و معرفی شده است. در واقع سفرنامه های مغربی گزارشی از کارکرد ذهنی اجتماعی پدیده ای سیاسی-اجتماعی در رفتار مردم غرب اسلامی است که هم زمان با جهاد در این منطقه در تعیین سرنوشت ژئوپلیتیکی منطقه نقش اساسی داشته است و در جریان بوده است. و این که قطع حج مسیحی از اورشلیم زمینه استفاده از این پارادایم ژئو پلیتیکی حج را از دنیای مسیحیت در قلب سرزمین های شرقی سلب کرد و حتی جنگ های دویست ساله صلیبی(1095-1291)هم نتوانست این وضعیت پایدار کارکرد طبیعی سفرهای فصلی حج را بزای جوامع غرب مسیحی بازسازی کند و مقابله با تضعیف کارکرد طبیعی پارادایم رحله حج اسلامی پس از نبرد های صلیبی همچنان ادامه پیدا کرده است.